Volgens de VNG is de Omgevingswet een maatschappelijke opgave die een grote cultuurverandering met zich meebrengt voor alle beleidsafdelingen van het lokaal bestuur. De Omgevingswet vraagt namelijk om integrale planvorming: het maken van één visie en één plan dat de gehele fysieke leefomgeving omvat. Ofwel integraal kijken en werken en vooral: meer en beter communiceren en samenwerken met andere overheden, burgers en bedrijven.
Golden circle-model: begin met het waarom
Hans Démoed is manager lokale overheid en procesbegeleider. Hij werkt bij de gemeente Kaag en Braassem als manager strategie & ontwikkeling en loco-secretaris. Volgens hem staat niets overheden in de weg om alvast in de geest van de Omgevingswet te werken. Dichtbij de inwoners. Uitnodigend en met cultuurverandering om meer te denken in mogelijkheden in plaats van beperkingen. Hans adviseert om hierbij de ‘Golden Circle’ van managementgoeroe Simon Sinek als hulpmiddel te gebruiken.
In zijn boeken en lezingen legt Sinek uit hoe je je bestaansrecht of hogere doel als organisatie kunt ontdekken. Dit heeft hij uitgewerkt in een simpel model dat bestaat uit drie gouden cirkels. De kern is ‘waarom’, gevolgd door ‘hoe’ en als omhulsel ‘wat’. Het is goed dat je weet wat je doet en hoe je dat doet, zolang dit voortkomt uit het ‘waarom’. Anders mist er iets essentieels.
Denken vanuit de bedoeling
Dit geldt ook voor interactie vanuit de overheid. Als je het waarom helder maakt, zullen mensen meer waarde hechten aan de boodschap die volgt. Zo bouw je een sterkere en betekenisvollere emotionele band op dan als je het alleen over eigenschappen en voordelen hebt. Voor overheidsorganisaties betekent dit volgens Hans een omslag van denken vanuit regels naar denken vanuit de bedoeling.
Systeemwereld vs. leefwereld
Hij legt uit dat het openbaar bestuur veelal vanuit zijn systeemwereld redeneert met systeemwaarden zoals efficiëntie, controle, beheersing en kosten-baten. Daartegenover staat de leefwereld van de burger met zijn menswaarden aandacht-tijd, vertrouwen, ruimte, keuzevrijheid en kwaliteit. Helemaal zonder de systeemwereld lukt het niet, maar je kunt deze wel meer in balans brengen met de leefwereld.
Taal van de burger spreken
Als je in de taal van de systeemwereld communiceert, blijven de menswaarden onderbelicht. Dit zorgt voor onbegrip en weerstand bij de burger. Hans adviseert overheidsfunctionarissen om meer te communiceren in de taal van de leefwereld. De systeemwereld van de ambtenaar moet convergeren met de leefwereld van de burger: de wereld waarvoor het systeem er uiteindelijk ook is! En nee, dit hoeft echt niet door te slaan naar jip-en-janneketaal.
Van wet naar visie
Onder de Omgevingswet ontstaan langetermijnvisies voor de hele fysieke leefomgeving van een grondgebied. Geen meerjarig in beton gegoten bestemmingsplan, maar een leidraad voor de fysieke leefomgeving en hoe deze zich in de toekomst ontwikkelt. Door de wensen en behoeften van burgers als uitgangspunt te nemen, creëer je bovendien draagvlak voor het beleid. Denken vanuit het waarom dus. Dat is een uitdaging, maar ook een mooie kans. Een kans waar het specialisme ruimtelijke ordening van DPA je graag bij helpt.
